Yel universiteti olimlari AQShning Ayova shtati shimoli-sharqidagi qazishma ishlari davomida dengiz chayonining toshga aylangan qoldiqlarini uchratdi. “Vesti.ru”ning yozishicha, tadqiqotchilar yoshi 467 million yilga teng tog‘ jinsida qadimgi bo‘g‘imoyoqlilarning 150 dan ortiq qoldiqlarini topgan. Bungacha eng qadimgi dengiz chayonining qoldiqlari 458 million yillik tog‘ jinsidan topilgan edi.
Qazib olish yo‘li bilan topilgan hayvon qoldiqlari qisqichbaqasimon chayonlar yoki evripterid (Eurypterida) turga mansub. Tadqiqot mualliflari ushbu topilmani alohida Pentecopterus turiga ajratdi. Topilmalarning eng kattasi 1,7 metr atrofida. Toshga aylangan topilmalar orasida o‘ndan 15 santimetrgacha bo‘lgan lichinka qoldiqlari ham bor.
Paleontologlarning so‘zlariga ko‘ra, dengiz chayonlari ikkita taxmindan biriga ko‘ra paydo bo‘lgan va rivojlangan. Birinchi taxminga ko‘ra, bu tur Ordovik davriga (taxminan 485 million yil avval) mansub bo‘lib, keyinchalik tezlik bilan evolyutsiyaga uchragan. Boshqa taxmin bo‘yicha, evripteridlar undan ham avval — Kembr portlashi vaqtida bioxilma-xillik birdan va shiddat bilan ko‘payishi davrida paydo bo‘lgan. Bu taxminan 542 millon yil avval yuz bergan.
Qisqichbaqasimon chayonlarning aniq paydo bo‘lgan davri hozirga qadar ma’lum emas. Ular butun Paleozoy davrida (510—248 million yil avval) mavjud bo‘lgan, deya hisoblanadi, e’tiborli tomoni, bu davrda bo‘g‘imoyoqlilar yashash makonini o‘zgartirishga muvaffaq bo‘lgan. Shunday qilib, agar ilk ko‘rinishlari dengizlarning sayoz qismlarida yashagan bo‘lsa, 325—299 million yil avval ushbu tur vakillarining katta qismi chuchuk suvlarda yashay boshlagan.
Evripteridning ba’zi vakillari uzunligi ikki metrgacha yetgan, ammo bo‘g‘imoyoqlilarning ko‘pchilik boshqa turlari 20 santimetrdan oshmagan.
