Bugungi kunda deyarli har birimiz uyali aloqa telefoniga shunchalik o‘rganib qolganmizki, avvallari insoniyat bu kichkinagina qurilmasiz qanday yashaganligini tasavvur qilish qiyin. Eslab ko‘ring, ma’lum vaqtda ma’lum joyda uchrashishga qanday kelishib olar edik?
Bugungi kunda uyali aloqa telefoni 10 yil avval o‘ylab ham ko‘rilmagan imkoniyatlarni bermoqda. Simsiz aloqa, internetga tez ulanish, ijtimoiy tarmoqlarda suhbatlashish, kerakli ilovalar to‘plami, foto va video tasvirlar olish, ob-havo ma’lumotlari, soat va boshqa qulayliklar joy olgan universal qurilma, afsuski, hozirgacha elektrdan zaryad oluvchi oddiy akkumulyator orqali ishlaydi.
Texnika zamon bilan qanchalik hamqadam bo‘lishga urinmasin 18 asrda ixtiro qilingan elektrga bog‘liqligicha qolmoqda.
Jahonga mashhur Digital Power Group energetika kompaniyasi tadqiqotlari shuni tasdiqladiki, o‘rtacha hajmli muzlatgich yiliga 322 kVt energiya iste’mol qilsa, smarfon – 351 kVt energiya sarflaydi. Bu energiyaning ko‘p qismi telefonni zaryadlash va ishlatish uchun emas, balki aloqa va mobil telefonlarga xizmat ko‘rsatishga javobgar markazlar tomonidan sarflanadi. Kompaniya hisob kitoblariga ko‘ra, 2020 yilga kelib serverlar aholini elektr bilan ta’minlashga kerak bo‘ladigan hajmda energiya iste’mol qila boshlaydi.
Butun sayyora bo‘yicha kommunikatsion tizimlar 1,5 ming teravatt-soat energiya sarflaydi, bu esa insoniyat iste’mol qiladigan jami energiyaning 10% demakdir. Germaniya va Yaponiya birgalikda shu miqdorda energiya sarf qiladi. Boshqa taqqoslash: 1985 yilda sayyoramizda huddi shuncha miqdorda energiya sarflangan. Bir terravatt-soat elektr bir yil davomida 90 mingta uyni energiya bilan ta’minlashga yetadi. Afsuski, bu energiyaning katta qismi hanuzgacha oddiy ko‘mirdan olinadi.
Greenpeace ma’lumotlariga ko‘ra, uyali aloqa telefonlari uchun kerak bo‘ladigan energiyaning 55% ko‘mir yoqish orqali olinadi. Energetika sohasi mutaxassislari fikriga ko‘ra, ko‘mirning narhi ko‘rsatilmas ekan, u eng asosiy energiya manbai bo‘lib qolaveradi. natijada, qanchalik qo‘rqinchli eshitilmasin, lekin ilmiy-texnik taraqqiyot global isishni yanada kuchaytirishda davom etadi.
Xo‘sh, nima qilish kerak? Birgina yechim mavjud – «yashil» texnologiyalar. Eko-kashfiyotchilar elektr energiya sarfini sezilarli qisqartirish imkoniga ega energiya tejovchi loyihalar ustida zo‘r berib ishlamoqdalar. Quyida uyali aloqa telefoningizni zaryadlantiruvchi 6 ta kashfiyot keltirilgan.
Batareyka «o‘tirib qoldi»mi? Pedalni aylantiring!
Hozir biz so‘z yuritmoqchi bo‘lgan zaryadlash uskunasi tabiat uchun mutlaqo zararsiz transport turi, ya’ni velosiped bilan bog‘liq.
SivaCycles tomonidan ishlab chiqilgan takomillashtirilgan zaryad olish qurilmasining nomi – Atom. U velosipedning orqa g‘ildiragiga o‘rnatiladi va pedallar aylantirilgan vaqtda hosil bo‘lgan energiya hisobiga USB-port orqali bir nechta gajetlarni zaryadlash mumkin.
Shu kabi qurilmalar 21 asr boshida ham ixtiro qilingan bo‘lib, ulardan farqli ravishda Atom bir nechta afzalliklarga ega. Birinchi navbatda o‘lchami kichikligi, yengilligi va foydalanish osonligi bilan afzal hisoblanadi.
Takomilillashtirilgan zayardlash uskunasi 280 gramm og‘irlikka ega bo‘lib, bir necha daqiqa ichida velosipedga o‘rnatiladi. «Biz eski kashfiyot dizaynini to‘liq yangiladik deb ayta olmaymiz. Shunchaki uni quti ichiga joylashtirdik» deydi uskuna muallifi Aaron Latzke (Aaron Latzke) va SivaCycles kompaniyasi asoschilaridan biri Devid Delkort (David Delcourt). Ularning so‘zlariga ko‘ra, yangi dizayn qurilmaning texnik xarakteriktikasini takomillashtirish imkonini berdi.
Velosipedga o‘rnatiluvchi yangi zaryadlash uskunasida shisha-paket, neodimli siqilgan magnit, faol ko‘prik konfiguratsiyasi ishlatilgan bo‘lib, bu qurilmaning yanada samarali ishlashiga ijobiy ta’sir ko‘rsatdi. Yo‘lda keta turib zaryadlash imkoniyatidan tashqari Atom hajmi 1,300mAh bo‘lgan litiy-polimerli ko‘chma akkumulyatorga ega.
Velosipedga o‘rnatiluvchi zaryadlovchi uskunalarni San-Fransisko va Bostonning tahminan 3500 nafar aholisi ishlatib kelmoqda. Qurilmalarni ko‘plab ishlab chiqarish uchun loyiha mualliflariga 85 ming AQSh dollari miqdorida mablag‘ kerak bo‘lgan. Kickstarter xizmati orqali bir oyda 125 ming AQSh dollaridan ortiq mablag‘ yig‘ilgan.
Kelajakda uskuna mualliflari har o‘ninchi uskunani Afrika qit’asida velosiped transportini rivojlantirish sohasida faoliyat olib boruvchi gumanitar tashkilotlarga beg‘araz yordam sifatida berishni rejalashtirganlar.
Energiyani o‘z qo‘llaringiz bilan hosil qiling!
Agar siz har kuni uydan chiqish oldidan smartfoningizni to‘liq zaryadlab olsangiz ham, muhim qo‘ng‘iroqni amalga oshirishingiz kerak bo‘lganda o‘chakishgandek uskuna zaryadi tugab qoladi. Bu kabi holatlarda Voltmaker yordam berishi mumkin.
Voltmaker – LED fonarli kinetik zaryad qurilmasi bo‘lib, u qo‘lda ishlatiluvchi qalampir maydalagich usulida ishlaydi. Qurilma bir necha daqiqa aylantirilsa, qo‘ng‘iroq uchun kerakli zaryad olsa bo‘ladi, 3-5 daqiqa aylantirilganda esa akkumulyator 5% dan 7% gacha zaryad olishi mumkin.
Voltmaker korpusida o‘rnatilgan prujinali mexanizm aylanish vaqtida energiya hosil qiladi. Albatta, smartfonni to‘liq zaryadlash uchun 1-2 soat davomida harakat qilishingiz kerak bo‘ladi. Lekin telefonni qisqa muddatga zaryadlab turishda bu qurilma juda foydali vositadir.
Ishlab chiqaruvchilar uni ham quvvat manbai, ham yorqin fonar sifatida ishlatishni taklif etadilar.
Qurilmaning uzunligi 6,1 sm diametri 1,6 sm bo‘lib, kelgusida yanada ixchamlashtirish (1,2 sm gacha), og‘irligini esa 300 grammdan 220 grammgacha kamaytirish rejalashtirilgan. Ixtirochilar shuningdek, litiy-ionli akkumulyatorni litiy-polimerli akkumulyatorga almashtirish orqali turli qurilmalarni to‘g‘ridan to‘g‘ri elektro energiya bilan zaryadlashga erishmoqchilar.
Voltmaker PS3 qo‘shimcha o‘yin kontrolleri, noutbuk va smartfon uchun zaxiradagi batareyka sifatida ham ishlatilishi mumkin. Zaryadlovchi qurilma korpusi suvdan himoyalangan va toblangan po‘latdan yasalgan bo‘lib, uni turli shikastlanishlar va zanglashdan himoya qiladi.
